Abraham/is

Abraham samneytir englunum þremur (1. Mós 18:9-15), Jan Victors (árið 1640)

ABRAHAM, hebreskur ættfaðir og forfaðir hinna tólf ættkvísla Ísraels (um (c. 2100–1700 f, ein af endurfæðingum El Morya.Kr.)). Gyðingar, kristnir menn og múslimar veita honum sess í sögunni sem þeim fyrsta til að tilbiðja hinn eina sanna Guð. Í frásögn Biblíunnar um ævi hans er upphaflega skírskotað til hans sem Abrams (sem merkir faðirinn eða faðir minn er upphafinn). Guð nefndi hann síðar Abraham sem hefð er fyrir að túlka sem „faðir margra þjóða“, en nú telja fræðimenn að nafnið sé mállýskuafbrigði af Abram.

Sögulegir vitnisburðir

Fræðimenn gerðu áður fyrr almennt ráð fyrir því að Abraham væri annað hvort þjóðsagnavera eða óbreyttur hirðingi eða hálfhirðingi af semítaætt. Þeir héldu því fram að ekki væri hægt að skilja biblíulega ævisögu hans bókstaflega vegna þess að hún væri skrifuð meira en þúsund árum eftir atburðina sem hún lýsti. Eins og Richard N. Ostling skrifaði í tímaritið Time Magazine, þá líta margir frjálslyndir biblíufræðingar svo á að Abraham sé „ekki söguleg persóna heldur eins konar semísk útgáfa frásagnarinnar af Arthúri konungi”. ”

Nýlegar uppgötvanir hafa hins vegar knúið fræðimenn til að endurmeta hina hefðbundnu ímynd af ættföðurnum. Eftir fyrri heimsstyrjöldina hafa fornleifafundir frá öðru eða þriðja árþúsundi f.Kr. í borgunum Ebla og Mari leitt í ljós að þar var háþróuð borgarmenning og leskunnátta fyrir og á tímum Abrahams.

Frásagnir Biblíunnar

Fyrri ár

Biblían sýnir fyrst Abraham og fjölskyldu hans sem borgara frá Úr í Kaldeu – hinni blómlegu, menningarlegu, pólitísku og efnahagslegu miðstöð tæknilegrar, háþróaðrar, súmerskrar siðmenningar. Sir Leonard Woolley, yfirmaður bresk-amerísks liðs fornleifafræðinga sem grófu upp Úr skömmu eftir fyrri heimsEndurfæðingar hins uppstigna meistara Morya 117 styrjöldina, skrifaði: „Við urðum að endurskoða töluvert hugmyndir okkar um hinn hebreska ættföður þegar við urðum þess vísari að fyrri ár sín varði hann í svo fáguðu umhverfi; hann var þegn mikillar borgar og erfði hefðir fornrar og mjög skipulagðrar siðmenningar.”

Jósefus, sagnfræðingur gyðinga á fyrstu öld gaf til kynna að Abraham hefði verið af göfugri ætt sem bjó yfir hernaðarmætti. Vel metinn biblíufornleifafræðingur William F. Albright ýtti undir þá kenningu að Abraham hefði verið uppi um 1800 f.Kr. og „hafi verið auðugur verslunarmaður sem ferðaðist um í kaupmannalest. Hann átti í samnings- og sáttmálabundnum samskiptum við innfædda höfðingja og samfélög.“ Aðrir hafa lýst ættföðurnum sem tígulegum höfðingja ættflokks hjarðmanna, bænda og stríðsmanna.

Fræðimaðurinn Zecharia Sitchin heldur því fram að Abraham hafi verið súmerskur aðalsmaður af konungborinni prestaætt, fæddur ekki síðar en 2123 f.Kr. Hann hafi rekið stórt heimili og einkaher. Reyndar er Abraham lýst í Mósebók sem hafi átt í samskiptum við konunga, gert hernaðarbandalög og samið um jarðakaup. Hann er sagður hafa verið friðelskur, vopnfær, stórmannlegur og göfuglyndur sigurvegari, holdgervingur hugsjóna, réttlætis, réttvísi, ráðvendni og gestrisni. Honum er einnig lýst sem spámanni og milligöngumanni frammi fyrir Guði. En það sem mikilvægast er, Abraham er fyrirmyndarmaður (frumgerð mannsins) en hélt fast við trú sína á endurtekin loforð Drottins um að hann yrði „faðir margra þjóða“, jafnvel þegar ytri aðstæður virðast helst benda til hins gagnstæða.

fyrstu Mósebók er okkur sagt að Abraham, faðir hans og fjölskyldan öll hafi farið frá Úr til að búa í Harran í um 1000 km fjarlægð frá fyrri heimkynnum. Harran var stór verslunarborg í norðvesturhluta Mesópótamíu í frjósama hálfmánanum (þar sem Sýrland er núna). Þó að hljótt sé um fyrstu ár Abrahams í Biblíunni, greinir munnleg hefð gyðinga frá því að hann hafi barist 118 Endurfæðingar hins uppstigna meistara Morya fyrir því að snúa mönnum til eingyðistrúar. Hann er sagður hafa mölbrotið skurðgoð föður síns, Tera, skurðgoðasmiðs sem „þjónaði öðrum guðum“, samkvæmt Jósúabók.

Kall til fyrirheitna landsins

Ferð Abrahams frá Úr til Kanaans, József Molnár (1850)

Í Biblíunni er sagt frá því þegar Abraham var 75 ára og faðir hans var dáinn, hafi Drottinn kallað til hans og boðið honum að yfirgefa allt – ætt sína og hús föður síns, menningu og trúarsöfnuði Mesópótamíu – og ferðast til „lands sem ég mun sýna þér“. Drottinn lofaði: „Ég mun gera þig að mikilli þjóð." Abraham fór frá Harran ásamt konu sinni, Saraí (sem Guð breytti síðar í Söru), Lot bróðursyni sínum, og „öllum fjárhlutum sem þeir höfðu eignast og þeim sálum er þeir höfðu fengið í Harran“. Þegar þeir komu til Kanaanlands birtist Drottinn Abraham og lofaði: „Niðjum þínum mun ég gefa þetta land.“

Í Biblíunni er sagt frá því þegar Abraham var 75 ára og faðir hans var dáinn, hafi Drottinn kallað til hans og boðið honum að yfirgefa allt – ætt sína og hús föður síns, menningu og trúarsöfnuði Mesópótamíu – og ferðast til „lands sem ég mun sýna þér“. Drottinn lofaði: „Ég mun gera þig að mikilli þjóð."

Abraham fór frá Harran ásamt konu sinni, Saraí (sem Guð breytti síðar í Söru), Lot bróðursyni sínum, og „öllum fjárhlutum sem þeir höfðu eignast og þeim sálum er þeir höfðu fengið í Harran“. Þegar þeir komu til Kanaanlands birtist Drottinn Abraham og lofaði: „Niðjum þínum mun ég gefa þetta land.“

Abraham hittir Melkísedek, mósaík í Markúsarkirkjunni í Feneyjum (13. öld).

Þegar mikil hungursneyð reið yfir landið fór Abraham suður til Egyptalands. Þar sem hann óttaðist að Egyptar myndu drepa hann vegna fegurðar eiginkonu sinnar, þá kynnti Abraham Söru sem systur sína og leyfði Faraó að taka hana inn í húshald sitt. Að endingu sendi Drottinn plágu yfir Faraó og hús hans. Þegar egypski stjórnandinn komst að sannleikanum, vísaði hann Abraham og Söru skjótt á brott ásamt öllum þjónum, fénaði og auðæfum sem Abraham hafði áskotnast í Egyptalandi.

Þegar aftur til Kanaanlands var komið reis sundurþykkja á milli hirðingja Lots og Abrahams og skildu þeir frændur við svo búið. Abraham bauð Lot að velja sér yfirráðasvæði af rausnarskap sínum. Lot settist að á frjósamri sléttu Jórdans sem sneri í átt að Sódómu en Abraham bjó í Hebron innan Kanaanlands sem virtist vera minna eftirsóknarvert búsvæði. Eftir að Lot fór sagði Drottinn Abraham að hann myndi gefa honum og niðjum hans allt landið sem hann gæti séð – í norðri, suðri, austri og vestri. Og þó að ættfaðirinn væri enn barnlaus sagði Drottinn að niðjar hans yrðu jafn óteljandi sem „duft jarðar“.

Næst sýnir Biblían Abraham sem herforingja. Þegar öflugt konungsbandalag hernam Lot og allar eigur hans, vopnaði Abraham 318 af sínum eigin „þjálfuðu þjónum“ og gekk til liðs við aðra höfðingja í landinu til að sigra óvinina og bjarga Lot. Að þessum sigri loknum blessaði Melkísedek Abraham en hann var konungur í Salem og prestur hins æðsta Guðs (Special:MyLanguage/El Elyon|El Elyon). Melkísedek „reiddi fram brauð og vín“ og Abraham gaf honum tíund af herfanginu. Abraham skilaði síðan öllum hinum herteknu aftur og ránsfénu til Sódómukonungs og neitaði boði konungs um að taka sjálfur hlut í fengnum.

Fæðing Ísmaels og Ísaks

Biblían sýnir Abraham einnig í hlutverki milligöngumanns. Drottinn trúði Abraham fyrir fyrirætlun sinni um að eyða óguðlegu borgunum Sódómu og Gómorru. Abraham tryggði sér fullvissu Guðs um að Sódómu yrði hlíft ef þar fundust svo mikið sem tíu réttlátir. Þó að borginni væri á endanum eytt vöruðu tveir englar Lot við yfirvofandi hörmungum og slapp hann.

Þrátt fyrir endurtekin loforð Drottins um að niðjar Abrahams yrðu óteljandi var Sara enn ófrjó eftir tíu ár í Kanaan. Hún lagði til, eftir þeirra tíma hætti, að Abraham myndi feðra barn með Hagar ambátt sinni. Hagar fæddi þá Abraham son, Ísmael. Þrettán árum síðar þegar Abraham var 99 og Sara 90, opinberaði Drottinn sig ættföðurnum sem El Shaddai, „hinn almáttugi Guð.“ Drottinn stofnaði ævarandi sáttmála við Abraham um að vera honum Guð og afkomendum hans.

„Abraham og englarnir þrír“, James Tissot (um 1900)

Hann opinberaði að Sara myndi fæða son, Ísak, „um þessar mundir á næsta ári“ og Ísak átti að vera erfingi Abrahams en ekki Ísmael. Eins og Drottinn hafði spáð "gat Sara loksins og ól Abraham son í ellinni".

.

.

.

Fórn Ísaks, listasmiðja Rembrandts (1636)

Fórn Ísaks

Samt var ættfaðirinn enn ekki búinn að gangast undir hinstu þolraunina á trú sinni. Guð bauð honum að fórna einkasyni sínum og langþráðum erfingja á fjalli í Móríalandi.

Í lok þriggja daga ferðalags reisti Abraham altari og lagði Ísak á brennifórnarviðinn og lyfti hnífnum til að slátra unga drengnum þegar engill Drottins kallaði: ,,Legg þú ekki hönd á sveininn og gjör þú honum ekkert, 120 Endurfæðingar hins uppstigna meistara Morya því að nú veit ég, að þú óttast Guð, þar sem þú synjaðir mér ekki um einkason þinn.“ Abraham fórnaði hrúti í staðinn og í síðasta sinn staðfesti Drottinn sáttmála sinn við Abraham.

Eftir að Sara dó, giftist Abraham Ketúru sem ól honum sex börn. Þótt ættfaðirinn hafi séð fyrir öðrum börnum sínum „gaf hann Ísak allt sem hann átti“. Abraham lést 175 ára að aldri og var grafinn við hlið Söru í Makpelahelli sem gyðingar, kristnir og múslimar helga fram á þennan dag – en allir rekja þeir uppruna sinn til Abrahams.

Eftir að Sara lést sendi Abraham elsta þjón sinn til að finna Ísak konu úr hópi fólks síns í Harran svo að Ísak myndi ekki giftast Kanaanítum og menga niðja Guðs fólks. Þjónninn sneri aftur með Rebekku, sonardóttur eins af bræðrum Abrahams. Abraham sjálfur tók sér aðra konu, Ketúru, sem ól honum sex börn. Þótt ættfaðirinn hafi séð fyrir öðrum börnum hans, „gaf hann Ísak allt sem hann átti.“

.

“Vinur Guðs”

Náið samband Abrahams við Guð og trúarbreytni hans hefur áunnið honum nafnbótina „vinur Guðs“ í bæði kristnum og múslimskum ritningum („El Khalil“ í arabískum texta Kóransins). Hann er, eins og Páll postuli segir í Rómverjabréfinu, ekki aðeins faðir gyðinga heldur „allra þeirra sem trúa“. Múslimar (sem trúa því að Arabar séu komnir af Abraham í gegnum Ísmael) virða ættföðurinn meira en nokkra aðra mannveru í Biblíunni. Á Jaffahliðið í gömlum borgarhluta Jerúsalem er grafinn texti úr Kóraninum: „Það er enginn Guð nema Allah og á Abraham hefur hann velþóknun.“

Múslimar (sem trúa því að Arabar séu komnir af Abraham í gegnum Ísmael) virða ættföðurinn meira en nokkra aðra mannveru í Biblíunni. Á Jaffahliðið í gömlum borgarhluta Jerúsalem er grafinn texti úr Kóraninum: „Það er enginn Guð nema Allah og á Abraham hefur hann velþóknun.“

Heimildir

El Morya, Chela-neminn og vegurinn: Leiðarlyklar að sálarstjórn á vatnsberaöld, Reykjavík, Bræðralagsútgáfan, 2023.